TİCARİ AHLAK

Son yıllarda yaşadığımız ekonomik olumsuzluklar, alım gücünün giderek azalması, geçim sıkıntısının çoğalması ister istemez TİCARİ AHLAK kavramını bir kez daha öne çıkarmaktadır. En basit tanımıyla ticari ahlak yalan söylememek, bir ürünü ederinden fazlaya satmamak veya kalitesini olduğundan fazla göstermemek, satılan ürünün arkasında durmak, devlete kazancı oranında yasalar çerçevesinde vergisini tam ve zamanında ödemek olarak tanımlanabilir.

Günümüzde yazılı ve görsel basında sık sık yerini alan ticari ahlak kurallarına uymayan, bazı konuları kendi yararına fırsata çeviren birtakım işletmelerden bahsetmek mümkündür. Özellikle marketlerde eksik gramajlı ürünler, kullanım ömrü bitmiş veya çok az zaman kalmış yiyecek ve içecekler, fahiş fiyatla satış faaliyetleri bunlara örnek olabilir. Bunların önüne geçebilmek için hükümetin yetkili kurulları denetimlerini sıklaştırmaları ve yüksek ceza uygulamalarına rağmen maalesef bazı satıcı kesimler tarafından devam etmektedir.

Ticari ahlak sadece yukarıdaki saymaya çalıştıklarımla sınırlı değildir. Örneğin bir taksi şoförünün müşterisinden fazla para almak için yolu uzatması, doğal afetlerde gereğinden fazla para talep etmesi; enflasyonist ortamlarda fiyat algısının fırsatçılığa çevrilmesi, bazı dönemlerde tedarik sıkıntısı çekilen ürünlerin fiyatlarının yükseltilmesi, gene doğal afetlerde bazı iyi niyetli ve duyarlı vatandaşlarımızın veya devlet yardımlarının yerine ulaştırılmaması gibi örnekler sayılabilir.

Ticari ahlak kurallarının benzeri konuları ticaret kanunumuzda HAKSIZ REKABET olarak yerini almıştır. Kayıt dışı işlem veya işlemler yapmak, rakipleri kötülemek, satılan veya üretilen ürünü olduğundan farklı kalitede sunmak, gene üretilen ürünlerde ucuz ve kalitesiz hammadde kullanarak ürün kalitesini düşürmek veya kullanım ömrünü normalden aza indirmek, müşteriye verilen sözleri yerine getirmemek, bir müşteriden duyduğunu diğerine iletmek, bir firmanın maddi durumunu olduğundan kötü olarak bahsetmek,tyedarik,tahsilat veya ödeme kurallarını kendi lehine çevirmek gibi hem insanlığa hem de ticari ahlak kurallarına sığmayan davranışlar sergilemek hukuk ve ahlak dışı davranışlardır.

Ticari ahlak veya iş ahlakı tüm piyasa mensupları için geçerlidir. İşçi olarak çalıştığı işletmenin menfaatlerini gözetmek, firma ile ilgili bilgileri rakipler başta olmak üzere dışarıya sızdırmak, üretim kalitesinde işletmeye zarar verebilecek işlem yapmak, iş arkadaşlarıyla iyi geçinmek, üslerinin emirlerini harfiyen yerine getirmek, mesai saatlerine uymak ticari ahlak kurallarından bazılarıdır ve bunlara tamamen uyum sağlanması gerekir.

Aynı şekilde patronların işçi haklarını korumamak, onlara emeklerinin karşılığını vermemek, yasalarımızda belirtilen mesai saatleri dışında ücret ödemeden çalıştırmak, kıdem ve ihbar tazminatını eksik veya zamanında ödememek, işçinin kapasitesinin üstünde görev yüklemek, kayıt dışı işlem yapmak, devlete kazancı oranında yasalara uygun olarak ve zamanında vergi ödememek gibi işlemler de ticari ahlak kuralları ile bağdaşmaz

Günümüzde ticari ahlak kurallarına maalesef tam olarak uyulduğunun söylemek mümkün değildir. Ancak dürüst, işine ve müşterisine saygılı, fırsatçılığı menfaat olarak görmeyen birçok iş insanımızın olduğunu da unutmamamız gerekir. Daha da ötesi doğal afetlerde bölgelere yardım gönderen, tahsil hayatı boyunca özellikle yüksek öğrenim gören öğrencilere karşılıksız burs veren, vergisini tam ve zamanında ödeyen, hayır yapmak için okul, cami, sağlık ocağı yaptıran çok değerli iş adamlarımıza da şükranlarımızı sunar böyle girişimlerin çoğalmasını dileriz.

Bunların yanında bazı marketlerdeki aynı ürün, aynı gramaj, aynı marka olduğu halde arada önemli ölçüde fiyat farkı olduğunu maalesef üzülerek izlemekteyiz. Artık yaşadığımız olumsuz ekonomik koşullardan dolayı tüketici olarak hepimiz bilince sahibiz ve araştırma yapmadan ürün almak istemiyoruz.

Son yaşadığımız Bolu Kartalkaya’da yangın faciasında hepimizin bildiği üzere 78 canımızı kaybettik ve bunların neredeyse yarısı çocuk yaştadır. Ancak otelde yasal olarak alınması gereken yangın tedbirlerinin alınmadığı ortadadır. Biz zaten millet olarak bir olay yaşamadan önlem almayım aklımızdan geçirmeyiz. Deprem olur deprem önlemleri, yangın olur yangın önlemleri, su baskını olur bununla ilgili önlemleri almaya çalışırız. Hâlbuki bu ve buna benzer durumlar için alınması gereken önlemler her olaydan sonra gerek yazılı gerek görsel basında kısa süre boyunca tüm detaylarıyla konuşulur, anlatılır, tartışılır ve bir dahaki olaya kadar unutulur gider. Ancak bu tür işletmeler yasalarda belirtilen kurallar için uygulama yapsa hem ticari ahlak kurallarına uyum sağlamış olur hem de olası bir facianın önüne geçerek belki de yaşanan can kayıpları yaşanmamış olabilir. Bolu da yaşanan faciadan sonra yukarıda bahsetmeye çalıştığım gibi yangın önlemlerini ön plana çıkarmıştır. Otellerde, iş merkezlerinde, hastanelerde, okullarda, apartmanlarda önlem alımının çoğalması sebebiyle yangın tüplerinin fiyatlarının yükseltilmesi ticari ahlak kuralları dışında bir uygulamadır. Daha da ötesi tam bir fırsatçılık örneğidir.

Hükümetin ticari ahlak krallarına uymayan işletmeler hakkında cezai işlem yaptığını yukarıda belirtmiştim. Ancak şahsi kanaatim verilen para cezaları yeterli değildir ve işyeri kapatmaya kadar caydırıcı uygulama yapılmalıdır

Kaynak: Sanayi Haber Ajansı