Köşe Yazıları

24.06.2025
Dünyanın en büyük işçi örgütü olan Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) tarafından yayımlanan 2025 yılı Küresel Haklar Endeksi, Türkiye için bir kez daha alarm zillerini çaldı. Rapora göre Türkiye, tıpkı 2014’ten bu yana olduğu gibi, bu yıl da işçi haklarının en...
23.06.2025
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından her ay düzenli olarak yayımlanan Piyasa Katılımcıları Anketi, ekonomi yönetimi ve piyasalar için önemli bir yol göstericidir. Bu anket, reel sektör temsilcileri, finans kurumları, araştırma kuruluşları, profesyonel ekonomistler ve finansal analistlerden oluşan yaklaşık 70...
22.06.2025
Türkiye’de iş gücü piyasasında uzun yıllardır var olan eğitim, kıdem, vasıf gibi ücret belirleyicilerinin etkisi giderek zayıflıyor. Geleneksel olarak “beyaz yaka” olarak adlandırılan, daha yüksek eğitimli ve nitelikli çalışanlar artık, ücret açısından “mavi yakalılardan” pek farklı olmayan, hatta bazı alanlarda...
21.06.2025
Türkiye’nin ekonomik kalkınma hedefleri artık sadece makro planlarla değil, yerli mühendislik gücü, dijital dönüşüm ve bölgesel sanayi yatırımlarıyla ete kemiğe bürünüyor. Son günlerde peş peşe duyurulan projeler, kamu-özel sektör iş birlikleri ve organize sanayi bölgelerinde yaşanan gelişmeler, yalnızca bugünün ihtiyaçlarını...
21.06.2025
Tarım sektörü, ülkelerin gıda güvenliği, kırsal istihdamı ve ekonomik sürdürülebilirliği açısından stratejik öneme sahiptir. Ancak bu sektörün ayakta kalabilmesi, üreticinin girdilere erişimini sürdürebilir bir şekilde sağlayabilmesine bağlıdır. Tam da bu noktada, Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi (Tarım-GFE) bize çiftçinin ekonomik yükünü...
20.06.2025
Dünya ekonomisinin yeniden şekillendiği bir dönemde, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Birleşik Krallık (İngiltere) arasında imzalanan yeni ticaret anlaşması, sadece iki ülke açısından değil, küresel sistemdeki tüm oyuncular açısından dikkatle takip edilmesi gereken bir gelişme olarak öne çıkıyor. ABD Başkanı...
19.06.2025
Amerika Birleşik Devletleri’nin yeniden başkanlık koltuğuna oturan Donald Trump, ilk döneminden aşina olunan göçmen karşıtı ve sert güvenlik politikalarını bu kez daha da genişletilmiş bir biçimde geri getirdi. Trump, imzaladığı son başkanlık kararnamesiyle 12 ülkenin vatandaşlarının ABD’ye girişini tamamen yasakladı;...
18.06.2025
Son dönemde yapay zekâ teknolojilerinin ekonomideki etkileri ve küresel büyüme beklentileri üzerine yoğun tartışmalar yaşanıyor. Bu kapsamda, küresel sermayeyi ve politika yapıcıları bir araya getiren Dünya Ekonomik Forumu (WEF), kamu ve özel sektörden baş ekonomistlerin görüşlerini derlediği kapsamlı bir anket...
17.06.2025
ABD’de son dönemin en dikkat çekici hukuk kararlarından biri açıklandı. Eski Başkan Donald Trump’ın görevde olduğu dönemde başlattığı gümrük tarifeleri uygulamalarına karşı açılan davalarda, ABD Uluslararası Ticaret Mahkemesi, bu vergilerin büyük kısmının yasalara ve Anayasa’ya aykırı olduğuna hükmetti. Bu karar...
16.06.2025
Geçinmek artık neredeyse imkânsız hale geldi. Bir yandan raflardaki fiyatlar uçuyor, diğer yandan maaşlar yerinde sayıyor. DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş Sendikası Araştırma Merkezi (BİSAM) tarafından yayımlanan Mayıs 2025 açlık ve yoksulluk sınırı raporu, toplumun geniş kesimlerinin nasıl bir geçim savaşı...
16.06.2025
Haziran 2025 itibarıyla Dünya Bankası’nın yayımladığı “Küresel Ekonomik Görünüm” raporu, Türkiye ekonomisinin küresel dalgalanmalara rağmen daha dirençli bir performans sergilediğine işaret ediyor. Rapordaki revize büyüme tahminlerine baktığımızda; küresel ekonomi için 2025 büyüme beklentisi %2,7’den %2,3’e, 2026 içinse %2,7’den %2,4’e çekilmiş...
15.06.2025
İsrail’in İran’da gerçekleştirdiği “Yükselen Aslan” operasyonu, bölgedeki jeopolitik tansiyonu tavan yaptırırken, dünya finans piyasalarında da sert dalgalanmalara yol açtı. İsrail’in Natanz nükleer tesisi başta olmak üzere Tahran civarındaki kritik hedeflere düzenlediği hava saldırısı, İran’ın nükleer programını doğrudan vurmayı amaçlayan bugüne...
14.06.2025
Çin, Londra’da yapılması planlanan yeni ticaret görüşmeleri öncesinde dikkat çekici dış ticaret verilerini paylaştı. Bu verilere göre Çin’in genel ihracatı artış gösterse de özellikle ABD’ye yapılan ihracatta yaşanan sert düşüş, hem iki ülke arasındaki ilişkilerin geldiği noktayı hem de küresel...
13.06.2025
İmalat sanayinde kapasite kullanım oranı (KKO), sektördeki üretim kapasitesinin ne kadarının kullanıldığını gösteren önemli bir göstergedir. Türkiye’de KKO verileri uzun yıllardır takip edilmekte ve ekonomik analizlerde öncü gösterge olarak kullanılmaktadır. Ancak, bu verilerin elde edilme yöntemi ve uygulama biçimi zaman...
12.06.2025
Geçim şartlarının giderek ağırlaştığı, temel ihtiyaçlara bile ulaşmanın zorlaştığı bu günlerde devlet, işsiz kalan ve yaşam mücadelesi veren vatandaşları yalnız bırakmıyor. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından 2025 yılı itibarıyla yürürlüğe alınan iki önemli destekle, hem işe yerleşen vatandaşlara nakdi...
11.06.2025
Türkiye’nin köklü sanayi gruplarından Alarko Holding, enerji ve altyapı yatırımlarıyla tanınmasına rağmen son yıllarda tarım alanına yöneldi. 70 yılı aşkın geçmişiyle dev bir sanayi markası olan bu holdingin ikinci kuşak yöneticisi Leyla Alaton, şirketin yeni vizyonunu net bir şekilde ortaya...
11.06.2025
Türkiye’nin köklü sanayi gruplarından Alarko Holding, enerji ve altyapı yatırımlarıyla tanınmasına rağmen son yıllarda tarım alanına yöneldi. 70 yılı aşkın geçmişiyle dev bir sanayi markası olan bu holdingin ikinci kuşak yöneticisi Leyla Alaton, şirketin yeni vizyonunu net bir şekilde ortaya...
10.06.2025
Türkiye’de uzun yıllardır tartışma konusu olan kamu ihaleleri sisteminde köklü bir değişikliğe gidiliyor. Bu değişiklik, yalnızca teknik bir düzenleme olmanın ötesinde, kamu yönetiminde şeffaflık, hesap verebilirlik, rekabet ve katılımcılık gibi temel ilkeleri yeniden gündeme getiriyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet...
09.06.2025
Avrupa Merkez Bankası (ECB), 6 Haziran 2025 tarihinde gerçekleştirdiği toplantıda piyasa beklentilerine paralel olarak politika faizlerinde 25 baz puanlık bir indirime giderek, iki yıldır süregelen sıkı para politikasına ara vermiş oldu. Bu adım, küresel ekonomideki yavaşlama sinyalleri, Euro Bölgesi’nde beklenenin...
08.06.2025
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Mayıs 2025’e ilişkin Fiyat Gelişmeleri Raporu’nu yayımladı. Raporun geneline bakıldığında, enflasyonda yıl başından bu yana gözlenen düşüş eğiliminin bu ayda da sürdüğü anlaşılıyor. Ancak bu düşüşler her grupta aynı düzeyde değil. Genel tabloyu toparlayacak olursak:...
07.06.2025
Kurban Bayramı, geçmişte olduğu gibi toplumun tüm katmanlarını ortak bir duyguda buluşturan, aidiyet duygusunu pekiştiren ve kolektif değerleri diri tutan bir zaman dilimi olmaktan uzaklaşıyor. Yeni yapılan bir araştırma, bu kutsal günün artık çok daha farklı anlamlar taşıdığını, bireysel yaşam...
06.06.2025
Türkiye ekonomisinin sağlıklı işleyişi, adil rekabet ortamının korunması ve tüketici haklarının güvence altına alınması, devletin en temel görevleri arasında yer alıyor. Bu doğrultuda Ticaret Bakanlığı, 2025 yılının ilk beş ayında yürüttüğü yoğun denetim çalışmalarıyla hem vatandaşın hem de piyasanın lehine...
05.06.2025
2025 yılı itibarıyla küresel ekonomik dengeler yeniden şekilleniyor. Özellikle Çin ekonomisindeki büyümenin yavaşlaması, uzun süreli emlak krizinin neden olduğu iç talep zayıflığı ve devlet destekli sanayi politikalarının neden olduğu yapısal dengesizlikler, Çin’de faaliyet gösteren Avrupa merkezli şirketlerin stratejilerini yeniden gözden...
04.06.2025
Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın açıklamasına göre, Türkiye 2025 yılı mayıs ayında ihracat tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı. Tam 24,8 milyar dolarlık ihracat yapıldı. Bu, geçen yılın aynı ayına göre %2,7’lik bir artış demek. Yani Türkiye dünyaya daha fazla mal satmayı...
Ticaret Bakanı Ömer Bolat’ın açıklamasına göre, Türkiye 2025 yılı mayıs ayında ihracat tarihinin en yüksek seviyesine ulaştı. Tam 24,8 milyar dolarlık ihracat yapıldı. Bu, geçen yılın aynı ayına göre %2,7’lik bir artış demek. Yani Türkiye dünyaya daha fazla mal satmayı...
02.06.2025
Avrupa Komisyonu’nun 2025 bahar ekonomik tahmin raporuna göre, Avrupa Birliği ekonomisi, ABD Başkanı Donald Trump’ın yeniden gündeme taşıdığı yüksek gümrük vergileri ve artan ticaret belirsizliklerinden olumsuz etkileniyor. Avrupa Komisyonu, özellikle ABD’nin Avrupa menşeli ürünlere uygulamayı planladığı yeni tarifelerin risklerine dikkat...
01.06.2025
BANKALARIN FAİZ YARIŞI Son zamanlarda bankalarda işler iyice kızıştı. Özellikle elinde birikimi olan vatandaşlar için altın değerinde fırsatlar var. 500 bin TL gibi yüklü bir parayı faize yatırmak isteyenler için bankalar, deyim yerindeyse birbirini ezip geçiyor. Faiz oranları öyle bir...
31.05.2025
Türkiye’de vergi denetimi sil baştan değişiyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in açıklamalarına göre artık mükellefler, vergiyle ilgili denetim işlemlerini kâğıt kalemle, yüz yüze değil; ekran başında, elektronik ortamda yürütecek. Şimşek’in “vergi denetiminde dijitalleşme dönemi” olarak tanımladığı bu yeni uygulama...
30.05.2025
GİRİŞ Türkiye’nin eğitim alanındaki gelişmeleri, ülkenin sosyoekonomik kalkınmasının en önemli göstergelerinden biri olarak kabul ediliyor. Eğitimde elde edilen ilerlemeler hem bireylerin hayat kalitesini yükseltiyor hem de toplumun genel refahına büyük katkı sağlıyor. 2024 yılına ait ulusal eğitim istatistikleri, özellikle yükseköğretim...
30.05.2025
2024 ULUSAL EĞİTİM İSTATİSTİKLERİ GİRİŞ Türkiye’nin eğitim alanındaki gelişmeleri, ülkenin sosyoekonomik kalkınmasının en önemli göstergelerinden biri olarak kabul ediliyor. Eğitimde elde edilen ilerlemeler hem bireylerin hayat kalitesini yükseltiyor hem de toplumun genel refahına büyük katkı sağlıyor. 2024 yılına ait ulusal eğitim istatistikleri, özellikle yükseköğretim mezuniyet oranları, okuryazarlık düzeyi ve ortalama eğitim süresi gibi temel parametrelerde dikkate değer değişimler olduğunu ortaya koyuyor. Bu kapsamlı analizde, 2008 yılından günümüze uzanan eğitim verileri ışığında, Türkiye’de eğitimde yaşanan gelişmelerin boyutlarını ayrıntılı şekilde ele alacağız. Ayrıca OECD ülkeleriyle kıyaslamalar yaparak, Türkiye’nin uluslararası alandaki konumunu da değerlendireceğiz. 1. YÜKSEKÖĞRETİM MEZUN ORANINDAKİ DRAMATİK ARTIŞ 2008 yılında 25-34 yaş grubundaki genç nüfusun sadece %13,5’i yükseköğretim mezunu iken, bu oran 2024 yılında %44,9’a yükselmiştir. Bu artış, Türkiye’de yükseköğretime erişimde ve tamamlamada ciddi bir dönüşümün yaşandığını gösteriyor. Kadın ve erkek nüfusun eğitimdeki ilerlemesine baktığımızda ise kadınlarda daha dikkat çekici bir gelişme gözlemlenmektedir. 2008’de kadınlarda yükseköğretim mezun oranı %12,5 iken, 2024’te %48,9’a kadar çıkmıştır. Erkeklerde ise %14,6’dan %41,1’e yükselme söz konusudur. Bu veriler, kadınların eğitim fırsatlarına erişiminin ve eğitimdeki başarılarının arttığını, cinsiyet eşitliği yönünde önemli bir yol alındığını göstermektedir. Ayrıca bu artış, iş gücü piyasasında kadınların daha aktif rol almasını da desteklemektedir. 2. TÜRKİYE VE OECD ÜLKELERİ ARASINDAKİ YÜKSEKÖĞRETİM MEZUNİYETİ KARŞILAŞTIRMASI OECD’nin 2022 yılı verilerine göre, 25-34 yaş grubunda yükseköğretim mezunlarının oranı ortalama %47,4’tür. Türkiye ise %42,9 ile bu ortalamaya oldukça yaklaşmıştır. Bu, Türkiye’nin eğitimde yakaladığı ilerlemenin uluslararası platformda da karşılık bulduğunun bir göstergesidir. OECD ülkeleri arasında en yüksek yükseköğretim mezuniyet oranı %69,6 ile Güney Kore’ye aitken, en düşük oran %27,3 ile Meksika’da görülmektedir. Türkiye’nin bu skalada orta-üst seviyede yer alması, eğitim politikalarının doğru yönde ilerlediğini ve genç nüfusun eğitimde daha donanımlı hale geldiğini işaret eder. 3. 25 YAŞ VE ÜZERİNDEKİ NÜFUSTA EĞİTİM DÜZEYİ Sadece genç nüfus değil, 25 yaş ve üzerindeki genel nüfusta da yükseköğretim mezun oranı son 16 yılda ciddi artış göstermiştir. 2008’de %9,8 olan bu oran, 2024’te %25,3’e ulaşmıştır. Bu, yetişkin nüfusun da eğitim seviyesinin yükseldiğini gösterir. Ortaöğretim ve üzeri eğitim düzeyini tamamlayanların oranı ise 2008’de %26,5 iken, 2024’te %49,4’e yükselmiştir. Bu da Türkiye’de genel eğitim seviyesinin her yaş grubunda arttığını, eğitimde süreklilik ve yaygınlık sağlandığını ortaya koyar. 4. ORTALAMA EĞİTİM SÜRESİ VE BÖLGESEL FARKLILIKLAR 2024 yılı verilerine göre, Türkiye’de 25 yaş ve üzeri nüfusun ortalama eğitim süresi 9,5 yıldır. Kadınların ortalama eğitim süresi 8,8 yıl olurken, erkeklerde bu süre 10,2 yıldır. Bu fark, eğitimde cinsiyet eşitliğine ulaşmak için atılması gereken adımların halen olduğunu göstermektedir. Bölgesel farklılıklar ise dikkat çekicidir. Ortalama eğitim süresi en yüksek olan il Ankara’dır (10,8 yıl). İstanbul, Eskişehir, Kocaeli ve İzmir gibi büyükşehirler de yüksek eğitim süresi ortalamasıyla bu listeyi takip etmektedir. Buna karşılık Ağrı, Şanlıurfa, Muş, Kastamonu ve Van gibi illerde ortalama eğitim süresi görece düşüktür (7,5 yıl ile Ağrı en düşük). Bu durum, bölgeler arası eğitim fırsatları ve erişiminde eşitsizliklerin devam ettiğini göstermektedir. Devlet politikalarının bu farklılıkları azaltmaya yönelik odaklanması önem taşımaktadır. 5. EĞİTİM SÜRESİNDEKİ SON 10 YILLIK ARTIŞ 2015-2024 yılları arasında ortalama eğitim süresinde en yüksek artış %51,6 ile Şırnak’ta gerçekleşmiştir. Bunu %42,1 ile Hakkâri, %39,9 ile Muş, %38,5 ile Şanlıurfa ve %37,3 ile Bingöl takip etmektedir. Bu illerdeki artışlar, bölgesel kalkınma çabalarının eğitim alanında da olumlu sonuç verdiğine işaret ediyor. Öte yandan, Ankara, Eskişehir, Tekirdağ, İzmir ve İstanbul gibi büyükşehirlerdeki artış oranları %13-16 arasında kalmıştır. Bu illerde zaten eğitim süresi yüksek olduğu için artış oranı daha düşük görünmektedir. 6. OKURYAZARLIK ORANI YÜKSELDİ 6 yaş ve üzeri nüfusta okuma yazma bilenlerin oranı 2008’de %91,8 iken, 2024 yılında %97,8’e yükselmiştir. Bu oran, kadınlarda %86,9’dan %96,2’ye, erkeklerde ise %96,7’den %99,3’e çıkmıştır. Okuryazarlık oranındaki bu artış, temel eğitime erişimin yaygınlaşmasının yanı sıra, özellikle kadınlarda eğitim hakkının önemli ölçüde genişlediğini gösteriyor. Okuryazarlık, bireylerin toplumsal hayata katılımı ve ekonomik faaliyetlere dahil olması açısından hayati bir beceridir. 7. EBEVEYNLERİN EĞİTİM DÜZEYİ VE BİREYLERİN EĞİTİM BAŞARISI 2024 verileri, ebeveynlerin eğitim düzeyinin çocukların eğitim başarısı üzerinde güçlü bir etkisi olduğunu ortaya koyuyor. Annesi yükseköğretim mezunu olan fertlerin %84,4’ü yükseköğretimi tamamlamışken, bu oran babası yükseköğretim mezunu olanlarda %80,3 olarak tespit edilmiştir. Annesi ortaöğretim mezunu olanların %64,3’ü, babası ortaöğretim mezunu olanların ise %55,7’si yükseköğretim mezunudur. Ebeveynlerin daha düşük eğitim seviyesine sahip olması durumunda ise yükseköğretim tamamlama oranları belirgin biçimde düşmektedir. Bu veriler, eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması ve ailelerin eğitim seviyesinin yükseltilmesinin, ülkenin genel eğitim düzeyini artırmada kritik öneme sahip olduğunu göstermektedir. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Türkiye’nin eğitim alanında son 16 yılda yaşadığı dönüşüm gerek genç nüfus gerekse genel nüfus açısından oldukça olumlu ve cesaret vericidir. Yükseköğretim mezun oranlarının önemli ölçüde artması, okuryazarlık oranlarının yükselmesi ve ortalama eğitim süresindeki gelişmeler, ülkemizin eğitimde ileriye doğru sağlam adımlar attığını gösteriyor. Ancak bölgesel farklılıklar, cinsiyetler arası eşitsizlikler ve ebeveynlerin eğitim seviyesine bağlı değişkenlikler gibi konular, dikkatle ele alınması gereken alanlar olarak kalmaya devam ediyor. Eğitimde kaliteyi artırmak ve fırsat eşitliğini sağlamak adına özellikle dezavantajlı bölgeler ve gruplar için hedeflenmiş politikalar önem arz etmektedir. Sonuç olarak, Türkiye’nin eğitimde yakaladığı başarı, sürdürülebilir kalkınmanın temel taşlarından biridir ve bu alandaki gelişmelerin takip edilmesi, ülkenin geleceği için kritik öneme sahiptir. Kaynak: TÜİK ZAFER ÖZCİVAN Ekonomist-Yazar zozcivan@hotmail.com
GİRİŞ Türkiye’nin eğitim alanındaki gelişmeleri, ülkenin sosyoekonomik kalkınmasının en önemli göstergelerinden biri olarak kabul ediliyor. Eğitimde elde edilen ilerlemeler hem bireylerin hayat kalitesini yükseltiyor hem de toplumun genel refahına büyük katkı sağlıyor. 2024 yılına ait ulusal eğitim istatistikleri, özellikle yükseköğretim...