EKİM 2025 DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ

Türkiye’nin dış ticaretindeki fiyat (birim değer) ve miktar hareketlerini birlikte izlemeye imkân veren dış ticaret endeksleri, Ekim 2025 döneminde ihracat ve ithalat görünümünde belirgin bir ayrışmaya işaret ediyor. Veriler, ihracatta birim değer artışının devam ettiğini ancak miktar tarafında kayıpların sürdüğünü gösterirken; ithalatta hem birim değer hem miktar endekslerinde artışlar görülmesi, dış ticaret dengesinin Türkiye aleyhine geliştiğine dair güçlü sinyaller veriyor.

1. İhracat Birim Değer Endeksi: %9,6 Artış – Fiyatlar Yukarıda, Katma Değer Etkisi Sınırlı

Ekim 2025’te ihracat birim değer endeksi yıllık bazda %9,6 artarak, Türkiye’nin ihraç ettiği malların ortalama fiyatının yükseldiğini gösterdi. Bunun temel nedenleri arasında:

Küresel emtia fiyatlarındaki kademeli toparlanma,

Avrupa başta olmak üzere dış talepteki kısmi iyileşme,

Türk lirasının döviz karşısındaki göreceli istikrarının fiyatlama davranışlarını değiştirmesi,

İmalat sanayiinde yüksek teknolojili ürünlerin payının yavaş da olsa artması bulunuyor.

Sektörel kırılımlar dikkat çekiyor:

• Gıda, içecek ve tütün: %10,2 artış

Küresel tarım ürünleri fiyatlarının yüksek seyretmesi Türkiye’nin ihracat birim değerlerini yukarı çekti. Ancak miktarlardaki sert düşüş (aşağıda ele alınacak) bu olumlu etkinin ihracat gelirlerine katkısını sınırladı.

• Hammaddeler: %4,6 artış

Ham madde fiyatlarındaki artış, hem küresel arz zincirindeki maliyet yönlü baskıları hem de Türkiye’nin bu alandaki düşük katma değerli ihracat yapısını teyit ediyor.

• Yakıtlar: %5,4 azalış

Enerji fiyatlarının geçen yılki zirvelerinin altında seyretmesi, Türkiye’nin bu kalemde birim değer kaybetmesine yol açtı.

• İmalat sanayi: %10,5 artış

Bu kalemdeki artış olumlu: Sanayi ürünlerinde fiyat yükselişi, daha kaliteli ve katma değeri yüksek ürün kompozisyonuna geçişin işareti olabilir. Ancak miktar tarafının zayıf olması, fiyat artışının tam olarak gelir artışına dönüşmesini engelliyor.

2. İhracat Miktar Endeksi: %7,0 Azalış – Talep Sorunu ve Rekabet Gücü Zorlanıyor

İhracat miktar endeksinin yıllık bazda %7,0 gerilemesi, Türkiye’nin dış pazarlara fiziksel olarak daha az mal gönderdiğini gösteriyor. Bu veri, fiyatların yükselmesinin talep esnekliği nedeniyle miktarda kayba yol açtığını gösteren örneklerden biri.

Sektörel detaylar tabloyu daha net ortaya koyuyor:

• Gıda, içecek ve tütünde %13,1 azalış

Bu kalemde hem üretim maliyetlerindeki artış hem de bazı ürünlerin döngüsel olarak arzının düşük olduğu dönemler etkili. Yüksek fiyatlar nedeniyle dış talep de baskılanmış olabilir.

• Hammaddelerde %5,8 düşüş

Sanayi üretimindeki küresel yavaşlama, ham madde ihracatını özellikle Avrupa pazarında sınırladı.

• Yakıtlarda %19,7 düşüş

Bu sert düşüş, Türkiye’nin enerji ürünleri ticaretinde daha düşük hacimlerle çalıştığını gösteriyor; özellikle rafineri ürünlerindeki üretim ve satış planlamalarının etkisi olabilir.

• İmalat sanayi: %4,8 düşüş

Türkiye ekonomisinin güçlü olduğu imalat alanındaki bu düşüş, rekabet gücünün zayıfladığına işaret ediyor. Kurun reel olarak değer kazanması ve üretim maliyetlerinin artması, ihracatçıların fiyat avantajını daraltmış olabilir.

Genel tablo: İhracat fiyat artışı var ama hacim kaybı bu artışı karşılamıyor.

3. İthalat Birim Değer Endeksi: %3,7 Artış – Enerjide Düşüş Olumlu Etki Yaratıyor

Türkiye’nin ithal ettiği malların ortalama fiyatını gösteren ithalat birim değer endeksi yıllık bazda %3,7 arttı. Artış, ihracattaki artış kadar güçlü olmasa da özellikle imalat sanayi ve gıda tarafındaki fiyat yükselişleri dikkat çekiyor.

• Gıda, içecek ve tütün: %7,3 artış

Küresel gıda piyasalarındaki yüksek fiyatlar, Türkiye’nin ithalat faturasına da yansımaya devam ediyor.

• Yakıtlar: %5,1 düşüş

Bu kalemdeki düşüş kritik önemde. Petrol ve doğal gaz fiyatlarının son dönemde daha ılımlı seyretmesi Türkiye’nin enerji maliyetlerini düşürüyor.

• Hammaddelerde %2,8 düşüş

Ham maddenin ucuzlaması, üretici maliyetleri üzerinde bir miktar rahatlatıcı etki yaratabilir.

• İmalat sanayi: %2,9 artış

Yüksek teknolojili ara malı ithalatında fiyat artışı, Türkiye’nin sanayi üretimini maliyet açısından zorlayabilir.

4. İthalat Miktar Endeksi: %3,3 Artış – İç Talep Toparlanıyor

İthalat miktarındaki %3,3’lük artış, iç ekonomide talep canlılığının sürdüğünü gösteriyor. Bu artış:

İç tüketimde hızlanma,

Üretim için ara malı talebinin yükselmesi,

Kurun istikrarlı seyretmesiyle siparişlerin öne çekilmesi

Gibi unsurların birleşimiyle oluşmuş olabilir.

Sektörel olarak:

Gıda, içecek ve tütün: %15,3 artış → İç piyasadaki talep artışı ve bazı ürünlerde dışa bağımlılık.

Ham maddeler: %5,1 artış → Üretim cephesinde canlanma.

Yakıtlar: %1,8 artış → Talep stabil, fiyatlar nispeten düşük.

İmalat sanayi: %1,4 artış → Sanayi üretimindeki ivme hafif ama pozitif.

İhracatın düştüğü, ithalatın arttığı bir ortam dış ticaret açığını büyüten bir bileşimdir.

5. Mevsim ve Takvim etkilerinden arındırılmış göstergeler

Bu göstergeler trendi daha doğru okumamızı sağlar:

• Arındırılmış ihracat miktarı: %1,5 düşüş (Eylül → Ekim)

İhracatta düşüş eğilimi kısa vadeli olarak da devam ediyor.

• Arındırılmış ithalat miktarı: %6,1 artış

İthalattaki yükseliş oldukça güçlü, ekonomik aktivitenin iç pazarla beslendiği bir dönemi işaret ediyor.

6. Dış Ticaret Haddi 91,2’ye Yükseldi – Ancak Hâlâ Türkiye Aleyhine

Dış ticaret haddi (Terms of Trade), ihracatın birim değerinin ithalatın birim değerine oranıdır.

2024 Ekim: 86,2

2025 Ekim: 91,2 → 5 puanlık iyileşme

Bu artış, “Türkiye sattığı malları daha pahalıya, aldığı malları ise daha ucuza temin ediyor” anlamına gelir. Ancak 100’ün altındaki değerler hâlâ Türkiye’nin dezavantajlı konumda olduğunu gösterir.

Yani iyileşme olsa da tablo hâlâ olumsuz.

7. Genel Değerlendirme: Dış Ticarette Fiyat Güçlü, Hacim Zayıf

Ekim 2025 verileri dış ticarette şu tabloyu ortaya koyuyor:

Olumlu yönler

İhracat birim değerleri (fiyatlar) artıyor.

İthalat birim değerleri sınırlı artış gösteriyor.

Yakıtta hem ihracat hem ithalatta fiyat düşüşü var.

Dış ticaret haddi iyileşiyor.

Olumsuz yönler

İhracat miktarında ciddi düşüş: %7

İthalat miktarı artıyor: %3,3

Bu durum dış ticaret açığını büyütüyor.

İmalat sanayi ihracatının hem fiyatı yükselmiş hem miktarı düşmüş, bu talep elastikiyeti açısından riskli.

Gıdada ithalat artışı çok yüksek, dışa bağımlılık göstergesi.

Makroekonomik yorum

Veriler genel olarak Türkiye’nin dış ticaretinin Ekim 2025’te iç talep kaynaklı ithalat artışı ve zayıflayan dış talep ile rekabet gücünün etkilediği ihracat düşüşü arasında sıkıştığını gösteriyor. Bu durum yılın son çeyreğinde dış ticaret açığının büyümesine neden olabilir.

Kaynak: Sanayi Haber Ajansı