YABANCI SERMAYELİ GİRİŞİMLERİN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ AĞIRLIĞI

Türkiye ekonomisinde yabancı sermayenin konumu uzun süredir tartışma konusu. Yeni açıklanan 2023 Yabancı Kontrollü Girişim İstatistikleri hem yatırım eğilimlerine hem de küresel şirketlerin Türkiye operasyonlarının ölçeğine ışık tutuyor. Veriler, son yıllarda ekonomik belirsizliklere rağmen yabancı kontrolündeki girişimlerin Türkiye’deki varlığını güçlendirmeye devam ettiğini gösteriyor.

Yabancı Girişim Sayısı ve Ciro Payı Artışını Sürdürüyor

TÜİK verilerine göre yabancı kontrolündeki girişim sayısı 2022’de 9 bin 287 iken 2023’te 10 bin 265’e yükseldi. Böylece bir yılda yaklaşık %10,5’lik bir artış yaşandı. Bu artış, Türkiye’nin hâlen doğrudan yatırım çekme kapasitesinin var olduğunu; özellikle bazı sektörlerde yabancı şirketlerin büyüme iştahını koruduğunu ortaya koyuyor.

Bu girişimlerin toplam cirodaki payı 2022’de %12,7 iken 2023’te %12,8’e çıktı. Ciro payındaki bu sınırlı artış, yabancı girişim sayısının büyümesine paralel bir şekilde meydana geldi. Ayrıca yabancı kontrolündeki işletmelerin toplam istihdam içindeki payı da %5’ten %5,1’e yükseldi. Bu oran görece düşük görünse de söz konusu işletmelerin genellikle yüksek katma değerli sektörlerde faaliyet göstermesi, istihdam niteliği açısından kritik bir önem taşıyor.

Tütün Ürünleri İmalatı Zirvede: %92,6 Yabancı Kontrolü

2023 verilerinde öne çıkan en çarpıcı başlıklardan biri, tütün ürünleri imalatındaki yabancı kontrol oranının %92,6’ya ulaşması. Bu oran, sektörün neredeyse tamamen uluslararası şirketlerin elinde olduğunu teyit ediyor.

Sektörün küresel şirketlerce domine edilmesi yeni bir olgu değil; marka yoğunlaşması, küresel tedarik zinciri ağları ve yüksek sermaye gereksinimi tütün imalatını yabancı sermaye için doğal bir odak alanına dönüştürmüş durumda. Bununla birlikte, Türkiye’de uzun süredir uygulanan vergi politikaları ve düzenlemeler, yerli firmaların sektöre girişini oldukça güçleştiriyor.

Yabancı kontrolünün yüksek olduğu ikinci faaliyet alanı sigorta, reasürans ve emeklilik fonları sektörü oldu. Bu alanda yabancı kontrollü cironun payı %43,2 olarak kaydedildi. Finans sektöründe uluslararası şirketlerin payının yüksek olması hem risk yönetimi kapasitesine hem de derinliği artırıcı etkisine işaret ediyor. Bununla birlikte, sektör analizleri yabancı payının artmasının rekabeti canlı tuttuğunu ancak düzenleyici çerçeveye yönelik beklentileri de artırdığını gösteriyor.

Almanya İlk Sırada: 1.266 Girişim ile Lider

2023 yılı itibarıyla Türkiye’de en fazla girişimi bulunan yabancı ülke Almanya oldu. Almanya kontrolündeki 1.266 girişim, tüm yabancı kontrollü işletmeler arasında en büyük payı temsil ediyor. Ciroya baktığımızda da Almanya benzer şekilde %13,8 ile liderliğini koruyor.

Almanya’nın açık ara öne çıkmasının birkaç nedeni bulunuyor:

Türkiye ile Almanya arasındaki köklü ekonomik ilişkiler,

Almanya merkezli çok uluslu şirketlerin Türkiye’yi bölgesel üretim üssü olarak konumlandırması,

Türk-Alman ticaretinin güçlü yapısı ve göçmen kökenli girişimcilerin iş bağlantıları.

Almanya’nın ardından ABD 965 girişim ile gelirken, toplam yabancı kontrollü cirodaki payı %11,2 oldu. Birleşik Krallık ise 706 girişim ve %10,3 ciro payı ile üçüncü sıraya yerleşti. Bu tablo, Türkiye’nin geleneksel olarak Batı kaynaklı sermaye için cazip bir pazar ve üretim lokasyonu olmaya devam ettiğini gösteriyor.

Makroekonomik Çerçeve: Yabancı Girişimlerin Rolü Ne Anlama Geliyor?

Yabancı kontrollü girişimlerin payındaki istikrarlı artış, birkaç açıdan önem taşıyor:

1. Yüksek Katma Değer ve Teknoloji Transferi

Yabancı girişimler genellikle sermaye yoğun, yüksek teknoloji gerektiren veya küresel marka değerine sahip sektörlerde faaliyet gösteriyor. Bu durum, Türkiye’nin üretim kapasitesine ve bilgi birikimine katkı sağlıyor.

2. Küresel Entegrasyonun Güçlenmesi

Türkiye ekonomisi uluslararası tedarik zincirleriyle uyumlu oldukça, yabancı şirketlerin rolü stratejik olarak daha da büyüyor. Özellikle otomotiv, finans, lojistik ve gıda gibi sektörlerde yabancı sermaye, pazarı hem destekliyor hem de çeşitlendiriyor.

3. Ekonomik Kırılganlıkları Azaltıcı Etki

Yabancı girişimlerin ekonomideki payı arttıkça, dış finansman kanalları çeşitleniyor. Bu durum, sermaye akımlarındaki oynaklığa rağmen üretim ve istihdamın belli ölçüde stabil kalmasına yardımcı olabiliyor.

4. Yerli Şirketler İçin Rekabet Baskısı

Öte yandan yabancı şirketlerin yüksek rekabet gücü, yerli şirketlerin bazı sektörlerde sıkışmasına neden olabiliyor. Özellikle teknoloji ve ölçek gerektiren alanlarda yerli girişimlerin daha fazla desteklenmesi gerektiği sıklıkla vurgulanıyor.

Sonuç: Yabancı Sermaye Etkisi Dengeli Biçimde Güçleniyor

2023 verileri, yabancı kontrollü girişimlerin Türkiye ekonomisindeki ağırlığının yavaş ama istikrarlı bir şekilde arttığını ortaya koyuyor. Sektörel dağılım, yabancı sermayenin özellikle yüksek kârlı ve uzmanlık gerektiren alanlarda yoğunlaştığını gösteriyor. Ülke bazlı analizler ise Türkiye’nin hâlâ Avrupa ve ABD merkezli yatırımcılar için önemli bir cazibe merkezi olduğunu doğruluyor.

Ekonomik dalgalanmalara rağmen yabancı girişimlerin büyümeye devam etmesi, Türkiye’nin uluslararası iş dünyasıyla entegrasyonunun sürdüğünü ve belirli sektörlerde rekabetçi avantajlarının korunduğunu gösteriyor. Bu görünüm, önümüzdeki dönemde yatırım ortamının iyileştirilmesi ve yerli–yabancı dengeli büyüme stratejisinin güçlendirilmesi gerektiğine işaret ediyor.

Kaynak: Sanayi Haber Ajansı