2023 SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİ

Satın alma gücü paritesi (SAGP) ülkeler arasındaki fiyat seviyesi farklılıklarını ortadan kaldırarak farklı para birimlerinin satın alma güçlerini eşitleyen bir değişim oranı olarak tanımlanır.

Bir kg. Patates Türkiye’de 10 TL, ABD de ise 3 dolar olduğunu kabul edelim. Aylık geliri 10,000 dolar olan bir ABD vatandaşı ayda 10,000/3=3333 kg. Patates alabilir. Bu durumda 3333 kg patates alabilmesi için bir Türk’ün 3333×10=33330 TL aylık gelire sahip olması gerekir.

1 ABD dolarının 30 TL olduğunu hesaba katarsak ABD vatandaşını geliri 30×10000=300,000 TL dir ama Türk’ün aylık geliri 16665/30=555,5 dolar olmaktadır.

Konuyu biraz daha açarak anlatmaya çalışalım;

Farz edelim ki 16,665 TL aylık gelire sahip bir vatandaşımız Amerika’ya gidip parasını dolara çevirdiğinde 16,665/30=555,5 dolara sahip olacak ve bu parayla 555,5/3=185 kg. Patates alabilecektir. Aynı şekilde aylık geliri 10,000 dolar olan Amerikalı ülkemize geldiğinde 10,000×30=300,000 TL’nin sahihi olacaktır ve bu parayla 300000/10=30000 kg patates alabilecektir. Aradaki fark için tam anlamıyla bir uçurum denebilir.

Satın alma gücü paritesi hesaplanırken her iki kişinin de gelirlerini kendi ülkesinde alım yaptığı varsayımına göre yapılır. Bu hesaba göre ABD vatandaşı 10,000 dolar aylık geliri ile3333 kg. Patates alırken Türk vatandaşı ise 16,665 TL aylık geliri ile aynı miktar (1666 kg.) patates alabilmektedir.

Satın alma gücü paritesi=SAPG (Türkiye/ABD) =10/3=3,33 /dolar

Bu formüle göre ABD de bir kg. Patates için 5 dolar ödenmesi gerekirken Türkiye’de 3,33 TL. ödeme yapacaktır.

Yukarıdaki örnekte tek bir ürün için hesaplama yaptık. Ancak bu örneği çok sayıda mal ve hizmet için yaparsak genel olarak satın alma gücü paritesini bulabiliriz. Elde ettiğimiz bu oranı gelire göre hesapladığımızda satın alma gücü paritesine göre gelir hesabını elde etmiş oluruz.

Satın alma gücü paritesini yazdıktan sonra ülkemizde yaşanan enflasyon ve pahalılık konusuna da değinelim.

Döviz kurlarının artması, enflasyonu olumsuz yönde etkilemektedir. En basit ifade ile ülkemizde yapılan üretimin %50 oranında hammadde ve yarı mamul girdileri ithal girdilerle sağlandığından maliyet fiyatlarına mutlaka yansıyacaktır.

Öte yandan enerji maliyetleri de önemli ölçüde sanayi işletmelerini etkilemiştir ve üretim girdi maliyetleri fiyatlara yansıyacaktır.

2023 yılına ait satın alma gücü paritesi (hane halkı nihai tüketim harcamaları) bilgileri geçtiğimiz günlerde TÜİK tarafından yayınlandı. Buna göre;

Türkiye’nin tüketim mal ve hizmetleri fiyat düzeyi endeksi 42 oldu

Fiyat düzeyi endeksi, ülkelerin ulusal para birimlerinin karşılaştırmalı olarak döviz kuruna göre alım gücünün göstergesidir. Bir ülkenin fiyat düzeyi endeksi, 100’den büyük ise bu ülke karşılaştırıldığı ülke grubu ortalamasına göre “pahalı”, 100’den küçük ise bu ülke karşılaştırıldığı ülke grubu ortalamasına göre “ucuz” olarak ifade edilmektedir.

Türkiye’nin 2023 yılı sonuçlarına göre tüketim mal ve hizmetlerine ilişkin fiyat düzeyi endeksi 42 oldu. Bu değer, 27 Avrupa Birliği (AB) ülkesi genelinde 100 Euro karşılığı satın alınan aynı mal ve hizmet sepetinin, Türkiye’de 42 Euro karşılığı Türk Lirası ile satın alınabileceğini gösterdi.

Karşılaştırmalarda, 27 AB üyesi ülke, 3 Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ülkesi (İsviçre, İzlanda ve Norveç), 5 aday ülke (Türkiye, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Arnavutluk) ve 1 potansiyel aday ülke (Bosna-Hersek) kapsandı.

Tüketim mal ve hizmetlerinde en pahalı ülke İsviçre oldu

Ülkeler itibarıyla karşılaştırıldığında 36 ülke arasında tüketim mal ve hizmetlerine ilişkin fiyat düzeyi endeksi en yüksek ülke 174 ile İsviçre, en düşük ülke ise 42 ile Türkiye oldu.

Türkiye’de en yüksek fiyat düzeyi endeksi kişisel ulaşım araçlarında oldu

Türkiye’nin tüketim mal ve hizmetleri grubuna ilişkin fiyat düzeyi endeksi alt gruplar itibarıyla incelendiğinde, kişisel ulaşım araçları endeksi 143 oldu ve bu gruba ait fiyat düzeyinin AB ülkeleri ortalamasının üzerinde olduğu görüldü.

Diğer alt gruplar bazında ise; tüketici elektroniği endeksi 69 oldu ve bu grupta Türkiye’nin fiyat düzeyinin diğer alt gruplara kıyasla yüksek olduğu görüldü. Buna karşılık giyim endeksi 30 oldu ve bu grupta fiyat düzeyinin diğer alt gruplara göre düşük olduğu gözlendi. Ayrıca Türkiye giyim endeks değerinde karşılaştırmalarda yer alan 36 ülke arasında en düşük endekse sahip ülke oldu. Lokanta ve oteller grubunda ise Türkiye endeks değeri 57 oldu.

AÇIKLAMALAR

*Çalışmada kapsanan mal ve hizmet gruplarının içerikleri aşağıda verilmektedir;

*Gıda ve alkolsüz içecekler: Ekmek ve tahıllar, et, süt, yumurta, meyve, sebze, su, meyve suyu ve diğer alkolsüz içecekler,

*Alkollü içecekler, sigara ve tütün: Şarap, bira, vb. alkollü içecekler, sigara ve tütün ürünleri,

*Giyim: Kumaşlar, erkek, kadın, çocuk ve bebek giyim eşyaları,

*Tüketici elektroniği: Televizyon, ses ve görüntü kaydeden ve oynatan cihazlar, bilgisayarlar vb.,

*Kişisel ulaşım araçları: Motorlu araçlar, motosiklet ve bisikletler,

*Lokanta ve oteller: Yiyecek ve içecek hizmetleri, konaklama hizmetleri.

Kaynak: TÜİK

Kaynak: SANAYİ HABER AJANSI