TÜRKİYE’DE STAJ VE ÇIRAKLIK PROGRAMLARI

Türkiye’de gençlerin işgücü piyasasına katılımı, uzun yıllardır tartışılan ve ekonomik kalkınmanın en önemli unsurlarından biri olarak görülen bir konu. Üniversite mezunlarının iş bulmakta zorlanması, mesleki beceriler ile piyasanın ihtiyaçları arasındaki uyumsuzluk ve işsizlik oranlarının gençler arasında yüksek seyretmesi, staj ve çıraklık programlarını her zamankinden daha önemli hale getiriyor. Eğitimle iş hayatı arasındaki geçiş sürecini kolaylaştırmayı hedefleyen bu programlar, hem mesleki yeterliliklerin gelişmesine katkı sağlıyor hem de iş dünyasının ihtiyaç duyduğu nitelikli iş gücünü yetiştiriyor.

Staj Programlarının Önemi ve Uygulamadaki Eksiklikler

Türkiye’de staj uygulamaları çoğunlukla üniversiteler ve meslek liseleri bünyesinde yürütülüyor. Özellikle mühendislik, sağlık, hukuk, turizm ve eğitim fakültelerinde öğrenciler için staj zorunluluğu bulunuyor. Ancak uygulamada büyük farklılıklar göze çarpıyor. Bazı öğrenciler nitelikli kurumlarda gerçek iş süreçlerine dahil edilirken, bir kısmı yalnızca “formalite icabı” staj yapıyor.

Nitelikli bir stajın öğrencilere kazandırdığı en önemli avantaj, teorik bilginin pratikle pekiştirilmesi. Örneğin mühendislik öğrencilerinin üretim tesislerinde görev alması, muhasebe öğrencilerinin mali tablolarla çalışması veya turizm öğrencilerinin otel işletmelerinde aktif rol üstlenmesi, iş hayatına atıldıklarında büyük kolaylık sağlıyor.

Ancak Türkiye’de stajyerlerin karşılaştığı temel sorunlardan biri, düşük ücret veya hiç ücret alamamaları. Ayrıca bazı işletmelerde stajyerlere yalnızca fotokopi çekmek, dosya taşımak veya rutin işler verilmesi, onların mesleki gelişimini sınırlıyor. Dolayısıyla stajın, gençlerin işgücü piyasasına gerçek anlamda hazırlanması için bir “öğrenme süreci” olarak kurgulanması gerekiyor.

Çıraklık Programları: Gelenekten Geleceğe

Türkiye’de çıraklık sistemi, aslında çok köklü bir geçmişe sahip. Osmanlı’dan bu yana “usta-çırak” ilişkisi, özellikle zanaatlarda ve küçük ölçekli işletmelerde temel eğitim modeli olmuştur. Günümüzde bu anlayış, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı Mesleki Eğitim Merkezleri (MESEM) aracılığıyla devam ediyor.

Çıraklık eğitimi, meslek lisesine gitmeyen veya eğitimini yarıda bırakmış gençlerin iş dünyasına kazandırılmasında kritik rol oynuyor. Haftanın bir günü okulda, kalan günlerinde işletmede eğitim gören çıraklar hem mesleki teoriyi öğreniyor hem de iş yerinde pratik kazanıyor. Ayrıca bu program kapsamında devlet, çırakların maaşlarının bir kısmını karşılayarak işverenin yükünü hafifletiyor.

Çıraklık programlarının en büyük avantajı, gençlere doğrudan istihdam kapısı açması. Çoğu çırak, eğitimini tamamladığı işletmede kalıcı olarak işe başlıyor. Ancak sistemin en büyük sorunu, toplumda çıraklık eğitiminin hâlâ “ikinci sınıf bir seçenek” olarak görülmesi. Oysa gelişmiş ülkelerde mesleki eğitim ve çıraklık, sanayi ve hizmet sektörünün en temel insan kaynağıdır.

İş Dünyasının Beklentileri ve Politika Önerileri

Türkiye’de işverenler uzun süredir “nitelikli eleman” bulamamaktan şikayetçi. Özellikle sanayi, bilişim, sağlık ve lojistik sektörlerinde ara eleman açığı giderek büyüyor. Bu noktada staj ve çıraklık programlarının güçlendirilmesi, iş dünyasının en önemli beklentileri arasında yer alıyor.

Uzmanlara göre yapılması gerekenler şunlar:

Stajın niteliği artırılmalı: Öğrencilerin gerçek iş süreçlerine dahil olması zorunlu hale getirilmeli.

Ücret politikası düzenlenmeli: Stajyer ve çıraklara verilen ücretler cazip hale getirilmeli.

Kamu-özel sektör iş birliği artırılmalı: Özellikle sanayi bölgelerinde işletmelerle okullar arasında daha güçlü bağlar kurulmalı.

Toplumsal algı değiştirilmeli: Çıraklık eğitimi, işsizliğe bir “çıkış yolu” değil, nitelikli bir meslek edinme fırsatı olarak tanıtılmalı.

Uluslararası modellerden yararlanılmalı: Almanya’daki “dual eğitim sistemi” veya İsviçre’deki çıraklık modeli, Türkiye için önemli örnekler sunuyor.

Sonuç: Geleceğe Yatırım

Staj ve çıraklık programları, yalnızca bireylerin değil, ülke ekonomisinin de geleceğini şekillendiriyor. Doğru kurgulanmış bir sistem, gençlerin işsizlik sorununu azaltırken, işletmelere de aradığı nitelikli iş gücünü kazandırıyor. Türkiye’de bu alanda yapılan düzenlemeler son yıllarda artış gösterse de hâlâ alınacak uzun bir yol bulunuyor.

Eğer üniversiteler, meslek liseleri, özel sektör ve kamu otoriteleri ortak bir vizyonla hareket ederse, staj ve çıraklık programları işgücü piyasasının en güçlü köprüsü haline gelebilir. Bu da hem gençler için umut hem de Türkiye ekonomisi için sürdürülebilir büyüme anlamına gelecektir.

Kaynak: Sanayi Haber Ajansı