NİSAN AYI HİZMET ÜRETİM ENDEKSİ

Enflasyon halk arasında bilindiği gibi hayat pahalılığı anlamına gelmemektedir. Genel olarak fiyatların yükselmesi, alım gücünün azalması anlamında kullanılır ve birkaç çeşidi vardır. Tüketici fiyat enflasyonu, üretici fiyat enflasyonu (talep enflasyonu, arz enflasyonu) en çok karşımıza çıkan çeşitleridir. Bunun dışında bir de hizmet üretici fiyat enflasyonundan söz edebiliriz.

Ülkemizde hizmet üreten işletmelerin hizmet verenlere ödedikleri ücretler de doğal olarak artmaktadır. İşte bu tür yükselişler hizmet enflasyonu olarak adlandırılır. Örneğin bir doktor hastalarına hizmet verir, bir avukat müvekkilinin işi için çalışır, bir muhasebeci şirketler için hizmet verir. Bunun dışında oteller, hastaneler, ulaşım hizmetleri, yazılım firmaları da hizmet işletmesi kategorisindedir.

Milli gelir, belli bir zaman içinde ülkede üretilen mal ve hizmetler toplamı olarak tanımlandığını düşünürsek hizmet işletmelerinin de ülke kalkınmasına katkı sağladıkları ortadadır. Aynı şekilde dış ticaret açığı ithalat ve ihracat arasındaki farktır ama buna yabancı ülkelere yapılan hizmet rakamları eklendiğinde cari açık olarak tanımlanır.

Hizmet enflasyonunu belirleyen en önemli etken ülkedeki çalışanlara ödenen ücretlerdir. Asgari ücret ne kadar yüksek olursa hizmet enflasyonu da o kadar yüksek olacaktır. Çünkü asgari ücret arttırıldığı zaman diğer çalışanların ücretleri de yaklaşık aynı oranda artmaktadır.

Enflasyonu yükselten şu anda bir sebep de iç talep etkeni olduğu görülüyor. Yukarıda kısaca bahsetmeye çalıştığım gibi talep enflasyonu ile karşı karşıyayız. En basit ifade ile” nasıl olsa zam gelecek paramın yettiği kadar ihtiyacım olmasa da satın alayım” düşüncesi ile oluşan talep arz ve talep kanununa göre fiyatları yükseltmektedir. Tabi bu arada gereksiz yere fiyatları yükseltenleri de unutmamak gerekir. Örneğin 10 TL ye alınan bir ürün 12 TL ye satılırken 10 TL ye alamayacağım için fiyatını 15 TL ye yükseltmek ticari etik kurallarına aykırıdır.

Asgari ücrete ve emekli maaşlarına zam yapıldığı günümüzde Pazar ve marketlerde fiyat artışlarının yaşandığını hatta bir gecede 700 ürünün fiyatının değiştiğini yazılı ve görsel basından izliyoruz ve zam oranları da %20 ile 30 arasında değişmektedir. Hâlbuki hizmet işletmeleri haricindeki faaliyetlerde yapılan maaş ve ücret zamları üretimi en fazla %4-5 oranında etkilemektedir. Bunların kontrolü mutlaka yapılmaktadır ama demek ki denetimlerin arttırılması gerekmektedir.

Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde hizmet üretim endeksi doğal olarak yükselecektir. Bir örnekle açıklamaya çalışalım;

Bir fabrikada 200 adet personel çalıştığını ve bunların işyerine gidiş gelişinin servis aracı vasıtasıyla yapıldığını varsayalım. Çalışan 200 kişiden bazıları yönetici, bazıları muhasebeci, bazıları ustabaşı, bazıları finans görevlisi ve bazıları da işçi konumundadır. İşte bunlara servis yapan işletmeler ise bunlara hizmet etmektedir. Bir başka örnek ise özellikle büyük işletmelerin yaptığı; ciroya bağlı, satış veya tanıtım toplantısı amaçlı vd. gibi yaptığı yurt dışı veya yurt içi gezilerini göz önüne alalım. Bunlara otel organize eden, gidiş gelişlerini sağlayan işletme ise hizmet işletmesidir. Aynı şekilde hastaneler, oteller, yiyecek ve içecek hizmeti veren işletmeler, gayrimenkul, bilgi ve iletişim hizmeti veren kurumlar hizmet işletmelerine örnek olarak sayılabilir. Yukarıda bahsettiğim gibi her hizmetin bir maliyeti olduğu gerçeğinden yola çıktığımızda enflasyon yükseldikçe hizmet maliyetleri de artacağından hizmet üretici fiyat endeksi de doğal olarak artacaktır.

Nisan ayına ait TÜİK’dan aldığım hizmet üretim endeksi bilgileri aşağıdaki gibidir.

Hizmet üretim endeksi yıllık %2,3 arttı

Hizmet üretim endeksi (2021=100) 2024 yılı Nisan ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %2,3 arttı. Aynı ayda ulaştırma ve depolama hizmetleri %2,7 arttı, konaklama ve yiyecek hizmetleri %10,4 arttı, bilgi ve iletişim hizmetleri %1,0 arttı, gayrimenkul hizmetleri %1,3 azaldı, mesleki, bilimsel ve teknik hizmetler %6,8 azaldı, idari ve destek hizmetleri ise %3,8 arttı.

Hizmet üretim endeksi aylık %2,2 azaldı

Hizmet üretim endeksi (2021=100) 2024 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %2,2 azaldı. Aynı ayda ulaştırma ve depolama hizmetleri %2,1 azaldı, konaklama ve yiyecek hizmetleri %3,2 arttı, bilgi ve iletişim hizmetleri %5,7 azaldı, gayrimenkul hizmetleri %9,6 azaldı, mesleki, bilimsel ve teknik hizmetler %5,5 azaldı, idari ve destek hizmetleri ise %1,7 azaldı.

AÇIKLAMALAR

Yıllık değişim, takvim etkisinden arındırılmış endeks değerlerinin bir önceki yılın aynı ayına göre değişimini ifade etmektedir.

Aylık değişim, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks değerlerinin bir önceki aya göre değişimini ifade etmektedir.

Kaynak: TÜİK

Kaynak: Sanayi Haber Ajansı (SHA)