SGK DAN KAYIT DIŞI İSTİHDAMA AĞIR DARBE

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Türkiye’de uzun yıllardır önemli bir sorun olan kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında, son 1,5 yılda dikkat çekici bir denetim süreci yürüttü. 2024 Ocak ayından 2025 Haziran ayına kadar geçen dönemde tam 165 bin 816 iş yeri denetlendi. Bu denetimlerde, mevzuata aykırı uygulamaları bulunan iş yerlerine toplamda 3 milyar 460 milyon 643 bin 412 lira idari para cezası uygulandı.

Rakamlara yansıyan tablo: Tescilsiz iş yerleri ve kayıt dışı çalışanlar

Denetimler sonucunda, 769 iş yerinin tamamen tescilsiz olarak, yani devletten gizli biçimde faaliyet yürüttüğü belirlendi. Daha çarpıcı olan ise 31 bin 355 çalışanın SGK’ya hiç bildirilmeden ya da eksik bildirilerek çalıştırılması oldu. Bu tablo, hâlâ ciddi sayıda iş yerinin ve işverenin kayıt dışılığa yöneldiğini gösteriyor.

Kayıt dışı istihdamın ekonomi ve toplum üzerindeki ağır faturası

Kayıt dışı istihdam, sadece çalışanların sosyal güvenlikten mahrum kalmasına yol açmakla kalmıyor; devletin topladığı sosyal güvenlik primleri de azalıyor. Bu durum, emeklilik maaşlarının ve sağlık hizmetlerinin sürdürülebilirliğini zorlaştırıyor. Öte yandan, kayıtlı çalışan iş yerleri de haksız rekabete uğruyor; zira prim ve vergi ödeyen işletmeler, kayıt dışı çalışan rakiplerine göre daha yüksek maliyetlerle faaliyet göstermek zorunda kalıyor.

Uzmanlara göre kayıt dışılığın yaygın olması, uzun vadede istihdam piyasasında kaliteyi de düşürüyor. Kayıt dışı çalışan bir işçi, iş kazası geçirirse çoğu zaman herhangi bir tazminat hakkı kazanamıyor veya tedavi masraflarını kendisi karşılamak zorunda kalıyor. Bu da özellikle düşük gelirli kesimler için çok daha ağır mağduriyetler anlamına geliyor.

Denetimler yalnızca ceza için değil, sistemin iyileştirilmesi için yapılıyor

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilileri, kayıt dışı istihdamla mücadelede sadece denetim ve ceza kesmenin yeterli olmadığını; işverenlere yönelik bilgilendirme, rehberlik ve teşvik politikalarının da önemli rol oynadığını vurguluyor. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) kayıtlı istihdama geçişini kolaylaştıracak destek programları, devletin gündeminde önemli bir yer tutuyor.

Bu süreçte, bazı işverenlerin de kayıt dışılığa bilinçli olarak değil, mevzuatı tam bilmemekten dolayı sürüklendiği belirtiliyor. Bakanlık, bu tip durumlarda önce uyarı ve eğitim yolunu tercih ederken; bilinçli şekilde kanunu ihlal eden işletmelere ise yüksek tutarda para cezaları uyguluyor.

Kayıt dışılığın azalması ne getirir?

Ekonomistler, kayıt dışı istihdamın azaltılmasının hem devlet hem de vatandaş için uzun vadede büyük kazanımlar getireceğini ifade ediyor:

Emeklilik ve sağlık sistemlerinin güçlenmesi: Daha fazla prim toplanarak sosyal güvenlik sisteminin yükü hafifler.

Daha adil bir piyasa: Vergi ve prim yükümlülüklerini yerine getiren işletmeler, kayıt dışı çalışan rakipleriyle haksız rekabetten kurtulur.

Çalışan haklarının güçlenmesi: İş kazalarında, hastalık ve doğum gibi özel durumlarda kayıtlı çalışanlar güvenceye kavuşur.

Ülke ekonomisine katkı: Kayıt dışı istihdamın azaltılması, vergi gelirlerinin artmasına ve ekonominin resmi olarak büyümesine katkı sağlar.

Gelecek döneme dair beklentiler

Yetkililer, bu mücadelede denetimlerin önümüzdeki dönemde de artarak devam edeceğini belirtiyor. Dijital teknolojilerin ve veri analiz sistemlerinin kullanımı, kayıt dışı istihdamın daha hızlı ve etkili şekilde tespit edilmesine imkân tanıyor. Ayrıca işverenlerin bilinçlenmesi ve çalışanların da haklarını talep etmesiyle birlikte, kayıt dışılığın azalması yönünde güçlü bir toplumsal farkındalık oluşması hedefleniyor.

Son söz: Kararlılık ve toplumsal iş birliği şart

Son 1,5 yılda kesilen 3,5 milyar lirayı aşkın ceza, devletin kayıt dışılıkla mücadelede ne kadar kararlı olduğunu bir kez daha gösterdi. Ancak uzmanlara göre, uzun vadede kalıcı bir başarı için sadece cezalar değil; iş dünyasının, çalışanların ve devletin birlikte hareket etmesi ve kayıtlı istihdamın önemini toplumun tüm kesimlerinde içselleştirmesi gerekiyor.

Kaynak: Sanayi Haber Ajansı